validisme (voornamelijk door de juf op school)

gedwongen opname in een psychische instelling en uit huis plaatsing (off-page, geen hoofdpersoon), meltdown

autistische burn-out (Keedie, de oudere zus van Addie)

• ENG: Thought you would get internet brownie point for daring to be nice to a disabled child.
• NL: Je dacht zeker wat bonuspunten te scoren door aardig te doen tegen een kwetsbaar kind.

Een gehandicapt kind kan kwetsbaar zijn, maar niet alle kwetsbare kinderen zijn gehandicapt. En het gaat er hier juist om dat er vaak wordt neergegeken en stom wordt gedaan tegen gehandicapte kinderen. Dat Nina bonuspunten zou verdienen door aan mensen te laten zien dat zij wel durft omgaan met een gehandicapt kind. Dat het in haar brein opkomt om aardig tegen een gehandicapt kind te doen in plaats van het te negeren, verstoppen of betuttelen. En dit vind je niet terug in de Nederlandse tekst. De Engelse opmerking is namelijk eentje in de bredere context van disability en validisme. En die context is niet (voldoende) meegenomen in de vertaling. Het is fout om kwetsbaar als synoniem van gehandicapt te zien. Dat zet disability in een heel slecht licht. Ja, een deel van ons is extra kwetsbaar, maar we zijn zo veel meer dan dat! Disabled is een neutraal woord, kwetsbaar is dat niet helemaal.

Het laat ook zien dat Addie en Keedie het woord disabled gebruiken, en dat is mooi. Iets wat ik ook graag in het Nederlands zie. Autisten kunnen namelijk ook het label gehandicapt gebruiken als ze dat willen! Zij vallen ook onder de disability paraplu. Niets moet, maar het mag wel, ze hebben er recht op. En ik denk dat het goed is voor mensen om hier even aan herinnerd te worden door het woord gehandicapt in de context van autisme te zien in dit boek!

Nieuwe suggestie: Je dacht zeker wat bonuspunten te scoren omdat jij het waagt aardig te doen tegen een gehandicapt kind.

• ENG: Bonnie would get overstimulated and her shutdowns sometimes got really bad.
• NL: Bonnie raakte vaak overprikkeld en kreeg verschikkelijke driftbuien.

Een driftbui is een tantrum. Het is nooit oké om een autistische meltdown of shutdown een driftbui te noemen, want dat is het niet. Ja, er komt soms woede bij kijken, maar dat is niet de oorzaak, en het is een disservice aan autisten overal om het een driftbui te noemen.

Daarbij ziet een shutdown er totaal niet uit als een driftbui. Een shutdown is namelijk uiterlijk gezien, het tegenovergestelde van een meltdown, ook al is de oorzaak hetzelfde. Een shutdown is vaak vooral intern. Je merkt bijvoorbeeld dat mensen niet meer goed kunnen praten, zich afzonderen en heel stil worden. In die zin klopt het dus ook totaal niet om het een driftbui te noemen, want het ziet er aan de buitenkant heel anders uit. Gelukkig worden de woorden meltdown en shutdown inmiddels ook gewoon in het Nederlands gebruikt! Er is dus echt geen excuus meer om deze dingen een driftbui te noemen.

Wil je meer weten over het verschil tussen een meltdown en een shutdown? Lees dan deze blog van Rien.

Nieuwe suggestie: Bonnie raakte vaak overprikkeld en kreeg soms hele hevige shutdowns.

• ENG: To a place for kids with mental health issues. She was sectioned. Autism isn't a mental illness, but they didn't care.
• NL: Naar een plek voor kinderen met een verstandelijke beperking. Een dwangopname. Autisme is geen verstandelijke beperking maar dat boeide blijkbaar niemand.

Ik struikelde over deze zin in het Nederlands en heb toen de Engelse tekst opgezocht. Verstandelijke beperking is namelijk een term die mensen gebruiken als ze om de hete brei heen draaien. Als ze bijvoorbeeld niet gehandicapt durven zeggen of vroeger hebben geleerd dat gehandicapt een grof woord is. Daarnaast vermoedde ik al dat het hier om een psychische instelling zou gaan. Een gedwongen opname bij een GGZ instelling. En dat bleek inderdaad zo te zijn. Het gaat hier helemaal niet over een verstandelijke beperking.

En om dingen nog wat ingewikkelder te maken, vallen autisten met high support needs soms wel onder de regelingen voor mensen met een verstandelijke beperking. Dus ook in die zin is de keuze om in het Nederlands die term te gebruiken niet kloppend en juist verwarrend. Het neemt de impact van de beslissing voor een deel weg. In ieder geval wel voor mensen die een beetje weten hoe deze systemen in elkaar zitten.

Als laatste staat er dat het niemand blijkbaar iets boeide, maar het boeide Bonnie (het meisje dat gedwongen werd opgenomen) heel veel, het boeide Addie's familie. Het waren de instanties die het niks kon schelen. Mensen hebben hun best gedaan om voor Bonnie op te komen, maar de mensen met macht kon het niks schelen. Dus het klopt niet helemaal om niemand te gebruiken. Ze wijst op een externe partij, niemand omvat iedereen.

Nieuwe suggestie: Naar een plek voor kinderen met mentale gezondheidsproblemen. Een dwangopname. Autisme is geen mentale stoornis maar dat kon ze niks schelen.

• ENG: Well, Bonnie's meltdowns must have scared all of the neurotypical people. She would never hurt anyone! I met her, she would never. She might hurt herself if she was frightened. But never other people. But they locked her up anyway.
• NL: O, ik denk dat alle niet-autisten zich wild schrokken door Bonnies buien, ook al zou ze nooit iemand iets aandoen. Dat weet ik zeker, ik heb haar wel eens ontmoet. Misschien zichzelf wel, als ze echt klemzat. Maar andere mensen nooit. En toch werd ze opgesloten.

Het is niet oké om een meltdown een bui te noemen. Dat doet namelijk denken aan driftbui of zoals elders in het boek een hysterische bui. Het gaat hier om herhaaldelijke meltdowns. Situaties waarin iemand de controle verliest door overprikkeling. Niet een opstandige driftbui of iets dergelijks. Bui suggereert opzet, terwijl dat absoluut niet het geval is bij een meltdown.

Ook vind ik 'klemzitten' een te vage term. Het gaat er om dat als iemand kan uithalen als die ontzettend bang is (en vaak ook verward door de situatie en mensen hun reactie). Als een kat in het nauw. Ik snap dat er dan voor klemzitten is gekozen, als je aan die uitdrukking denkt. Maar de angst is daarmee niet geheel duidelijk, terwijl dit een onwijs belangrijk aspect is. Eentje die ik graag zou terugzien in het Nederlands.

Ten slotte staat er in het Engels neurotypische mensen, en dat is iets anders dan niet-autisten. Andere neurodivergente mensen hebben namelijk een grotere kans om te weten en begrijpen wat er aan de hand was met Bonnie. Deels omdat zij zelf ook overprikkeld kunnen raken. Het uit zich misschien anders, maar ze zullen de oorzaak sneller weten dan neurotypische mensen. En neurotypisch is ook een term die we in het Nederlands gebruiken, dus ik vind het jammer dat er voor niet-autisten is gekozen.

Nieuwe suggestie: O, ik denk dat alle neurotypische mensen zich wild schrokken door Bonnies meltdowns, ook al zou ze nooit iemand iets aandoen. Dat weet ik zeker, ik heb haar wel eens ontmoet. Misschien zichzelf wel als ze echt doodsbang was. Maar andere mensen nooit. En toch werd ze opgesloten.

• ENG: 'I feel bad about what happened.' 'So do I,' I murmur.
• NL: 'Ik voel me zo rot over alles.' 'Dat zal wel,' mompel ik.

Het enige puntje dat niet op autisme, disability of validisme slaat. Het is namelijk net alsof de vertaler de opmerking in het Engels 'so do I' sarcastsich heeft opgevat... Want het heeft in het Nederlands een compleet andere betekenis gekregen! In de voorafgaande stukken tekst werd duidelijk dat Addie wel degelijk spijt had van haar reactie. En toch is haar spijt in deze interactie uitgewist. En daarmee is haar emotionele arc veranderd.

Nieuwe suggestie: 'Ik voel me zo rot over alles.' 'Ik ook,' mompel ik.

• ENG: Keedie is never afraid to talk about being autistic. She is, as Dad says, "loud and proud".
• NL: Keedie vindt het nooit erg om over haar autisme te praten. Ze is, zoals papa het noemt, 'luid en duidelijk'.

In het Nederlands wordt de nadruk op luid gelegd, terwijl er in de context van een identiteit zoals autisme, juist de nadruk op trots hoort te liggen. Het gaat erom dat Keedie niet wegschuwt van haar ervaring als autist en hier openlijk voor uitkomt. Ja, ze is luid en duidelijk, maar de trots valt in het Nederlands weg. Later in het boek wordt hier op teruggekomen en dat gaat het wél over trots. Dus het zou mooi zijn als dat hier ook zo is.

Daarnaast gaat het in het Engels over de ervaring om autistisch te zíjn in plaats van praten over autisme op zich zoals in het Nederlands. Een klein maar belangrijk verschil.

Ten slotte vindt ik het niet helemaal kloppen dat er staat dat Keedie het nooit erg vindt om over haar autisme te praten. Ik kan me goed voorstellen dat ze het soms wel vervelend vindt, omdat mensen niet luisteren of haar belachelijk maken. Het gaat er hier om dat ze er niet voor terugdeinst, ze is er niet bang voor zoals in het Engels staat. Ze gaat de uitdaging aan. En dat vind ik wel wat anders dan 'ze vindt het niet erg'.

Nieuwe suggestie: Keedie deinst er niet voor terug om te vertellen hoe het is om autistisch te zijn. Ze is, zoals papa het noemt, trots en uitgesproken.

• ENG: Addie feels things quite deeply. It's part of her being autistic.
• NL: Bij Addie komt alles nogal hard binnen. Dat heeft met haar autisme te maken.

In het Engels wordt het beschreven als een integraal deel van haar autisme. Maar als je zegt dat het er bij hoort, kun je het loskoppelen. Terwijl het een groot deel is van hoe ze de wereld ervaart en hiermee communiceert.

Nieuwe suggestie: Bij Addie komt alles nogal hard binnen. Dat is onderdeel van haar autisme.

• ENG: My name is Addie.. I am eleven years old and I am autistic. [...] I am not afraid of this. Or ashamed. It's just a part of who I am.
• NL: Ik heet Addie. Ik ben elf jaar en ik ben autistisch. [...] Niks om bang voor te zijn. Of je voor te schamen. Het hoort gewoon bij mij.

Hier ligt een heel groot verschil. Zeggen dat je je niet schaamt voor wie je bent, of zeggen dat men zich niet moet schamen voor autisme. Het een zegt iets over jezelf en je zelfrespect en vertrouwen en gevoel van eigenwaarde. Het ander vertelt iemand anders hoe die zich zou moeten voelen. Je kan andermans gevoelens niet dicteren.

Daarbij zegt Addie in het Engels dat haar autisme deel uitmaakt van wie ze is. In het Nederlands is het meer een aanhangsel. Het kan ook bij iemand horen dat die altijd twee verschillende sokken draagt. Maar dat is van een heel ander kaliber dan hoe je de wereld ervaart. 

Nieuwe suggestie: Ik heet Addie. Ik ben elf jaar oud en ik ben autistisch. Ik deins hier niet voor terug, ik schaam me er niet voor. Het is een deel van wie ik ben.

• ENG: When you're... different, your processing is a little unique. The hands have a bit of trouble doing exactely what the brain wants. They're so busy getting the words exactely right, and in the right order, that they don't have time to get the writing perfect or pretty.
• NL: Als je... anders bent, gaat dat soms ook wat anders. Je handen kunnen het lastig vinden om precies te doen wat je hersens willen. Die hebben het er al zo druk mee om alle woorden foutloos en in de goede volgorde op te schrijven, dat ze vergeten het netjes te doen.

Hier klopt iets niet helemaal. In het Engels staat namelijk dat je brein geen tijd heeft om netjes te schrijven. En dat klopt vaak inderdaad. Daarom kreeg ik in groep drie ook altijd op mijn kop. Want ik wilde wél netjes schrijven, en ik deed er daardoor dubbel zo lang over vergeleken met mijn klasgenoten. Mijn brein is ook neurodivergent. Het kost ontzettend veel moeite om correct te schrijven; alle letters, woorden en lettergrepen in de goede volgorde te schrijven. En als ik de tijd niet krijg, is mijn handschrift slordig. Vroeger nog veel extremer dan nu.

Maar als mij de tijd wordt gegund, en ik niet onder druk sta, dan zou ik netjes kunnen schrijven. Nooit zo mooi als andere mensen, maar een stuk leesbaarder. Om te zeggen dat onze hersenen het gewoon vergeten is gewoonweg niet waar. Het is een gebrek aan tijd, niet dat onze hersenen het 'vergeten'.

Nieuwe suggestie: Als je... anders bent, gaat dat soms ook wat anders. Je handen kunnen het lastig vinden om precies te doen wat je hersens willen. Die hebben het er al zo druk mee om alle woorden foutloos en in de goede volgorde op te schrijven, dat ze geen tijd hebben om het netjes te doen.

• ENG: Other people's minds are small. Your mind is enormous. It has room for everything and everyone. You don't want to be like other people.

Plek hebben voor van alles en nog wat laat niet zien dat autisten vaak juist open staan voor mensen die anders zijn en hen verwelkomen. Dit zou ik graag terugzien in de Nederlandse tekst want dat is nu niet het geval. Daarbij is hersenloos een validistische term... Dus die zou sowieso niet gebruikt moeten worden.

Nieuwe suggestie: Een hoop mensen zijn bekrompen en afgesloten. Jouw brein staat open en heeft plek voor alles en iedereen. Je wilt helemaal niet zijn zoals de anderen.

• ENG: Adeline just got far too emotional.
• NL: Adeline was de enige die emotioneel werd.

In het Engels wordt benadrukt dat Addie buitenproportioneel emotioneel werd. Iets waar autisten vaak van worden beschuldigd. Alsof ze er iets aan kunnen doen dat ze alles zo diep voelen. In het Nederlands is echter de keus gemaakt om te zeggen dat ze als enige emotioneel werd. En als je emotioneel ziet als overprikkeld dan klopt dat. Maar de andere kinderen hadden genoeg emotie. Dit waren echter andere emoties dan Addie vertoonde. Ze waren verrukt en enthousiast, niet overstuur en verdrietig. Dus het is maar hoe je het opvat. Hoe dan ook is de onderliggende steek naar autisten niet meegenomen in de vertaling.

Nieuwe suggestie: Adeline liet zich meeslepen door haar emoties.

Nieuwe suggestie: Autisme is geen persoonlijkheidsstoornis. Het gaat er niet om of Addie extra gevoelig of extra emotioneel zou zijn. Addie heeft te maken met een andere neurologische werkelijkheid. Een andere belevingswereld. Wat ze nodig heeft, is stuctuur, steun en begrip.

• ENG: "You know, my uni professors love to tell us all to 'think outside of the box.'" I smile. "But you're not inside the box." Her eyes dance. "Exactly. We never have been"
• NL: "Mijn docenten op de universiteit zeggen altijd dat we out of the box moeten denken. Verder dan de doos waar we in zitten, bedoelen ze." Ik lach. "Maar je zit helemaal niet in een doos." Haar ogen dansen. "Precies. Daar heb ik ook nooit in gezeten. En jij net zomin."

In het Nederlands zou je kunnen denken dat Addie hier heel letterlijk denkt. Maar dat is niet het geval. Addie is juist heel doortastend! De doos vergelijking loopt niet helemaal lekker in het Nederlands. Want waar ze het in het Engels over boxes hebben, spreken we in het Nederlands vaak over hokjes. Helemaal binnen de neurodivergentie beweging. Dus dit zou ik zeker anders zeggen, zodat het beter uit de verf komt en wat minder kinderlijk lijkt. Dat Addie haar inzicht tot zijn recht komt.

Nieuwe suggestie: Mijn docenten op de universiteit zeggen altijd dat we 'out of the box' moeten denken. Verder dan ons eigen hokje." Ik lach. "Maar jij valt niet in een hokje te plaatsen." Haar ogen dansen. "Precies, wij vallen niet binnen de hokjes, dat hebben we nooit gedaan."

• ENG: Whatever goes on inside that box with other people, I don't understand. I always feel like everyone has been sent pages and pages of instructions, tips and tricks to life and how to move smoothly. I'm always a few steps behind.
• NL: Ik heb geen idee wat er in zo'n doos vol mensen gebeurt. Misschien hebben ze allemaal een stapel papier voor zich, vol met instructies en tips en trucs hoe je het beste kunt leven. Zoiets moet het zijn. Ik loop altijd een paar stappen achter.

Er is een groot verschil tussen iets niet weten en iets niet begrijpen. Helemaal omdat men vaak doet alsof autisten niks weten. En het is hier extra bijzonder omdat Addie vervolgens uitlegt wat ze denkt dat er gebeurt, ze heeft dus wel een idee, ze weet alleen niet of het klopt. Zeggen dat ze geen idee heeft klopt dus sowieso niet. Daarbij is het ontbreken van de handleiding een algemeen gedachtegoed binnen de neurodivergentie beweging. De overtuiging dat neurotypische mensen zijn geprogrammeerd met een handleiding hoe je gemakkelijk de wereld kan navigeren. En dat wij die handleiding missen, het allemaal zelf maar moeten uitvogelen. 

Nieuwe suggestie: Wat er ook in zo'n hokje vol mensen gebeurt, ik snap het niet. Het voelt alsof ze allemaal een stapel papier voor zich hebben, vol met instucties en tips en trucs over hoe je gemakkelijk door het leven gaat. Ik loop altijd een paar stappen achter, want ik heb die handleiding niet gekregen. 

• ENG: University is hard. Keedie is still adjusting.
• NL: Zo'n univeristeit is geen kleinigheid. Dat is voor Keedie ook wennen.

Als ik de zinnen onder elkaar lees, is de Nederlandse versie afgezwakt. Het neemt weg dat autisten vaak meer tijd nodig hebben om ergens aan te wennen. Een feit waar de Engelse tekst wel naar hint. 'Ook wennen' suggereert dat het voor Keedie niet anders is dan voor andere mensen. Terwijl dat wel zo is, ze heeft meer tijd nodig.

Nieuwe suggestie: Zo'n universiteit is geen kleinigheid. En Keedie heeft meer tijd nodig om daar aan te wennen.

• ENG: The ocean needs all kinds of fish. Just like the world needs all kinds of mind. Just one would be really dull, wouldn't it.
• NL: In de oceaan zwemmen alle mogelijke vissen rond. Ze zijn net zo verschillend van elkaar als de mensen in de wereld. En zo hoort het ook. Het zou maar een saaie boel worden als er maar één soort was, of niet soms.

In de Engelse tekst staat dat de oceaan verschillende vissen nodig heeft, zoals de wereld verschillende denkwijzes nodig heeft. Maar in het Nederlands is het 'nodig hebben' weggevaagd. En dat vind ik jammer. Want nu klinkt het als een mening, dat het anders maar saai zou zijn. In plaats van dat de wereld een betere plek wordt als er verschillende manieren van denken zijn. Want dat is namelijk echt waar. Als we geen neurodivergente mensen op de aarde hadden waren we een minder ontwikkelde samenleving geweest, ook op sociaal vlak en wat betreft inclusie, acceptatie en accomodatie. Want we hebben het nodig dat er mensen buiten de standaard kaders denken. Dat zorgt voor vooruitgang op alle vlakken. En dit vind ik allemaal niet terug in de Nederlandse tekst. Het zit namelijk allemaal verborgen achter het woordje 'need'.

Daarbij gaat het in de Nederlandse tekst over mensen algemeen. Het is breder getrokken. Maar soms moet je iets niet breder trekken en gewoon op zichzelf laten bestaan. Het ging hier specifiek om verschillende denkwijzes, verschillende breinen. Laat dat zo. Dit was een belangrijk moment in de acceptatie van Addies autisme en autistische brein. En dat is een beetje ondergesneeuwd omdat het breder is getrokken naar 'verschillende mensen'. En natuurlijk klopt het en zou het saai zijn als we allemaal hetzelfde zouden zijn. Maar het ging hier bewust en specifiek om breinen/denkwijzes.

Nieuwe suggestie: De oceaan heeft allelei soorten vissen nodig. Net als de wereld allemaal verschillende denkwijzes nodig heeft. Het zou maar een saaie boel worden als er maar één soort was, of niet soms.

• ENG: I'm too overstimulated.
• NL: Ik ben veel te gespannen.

Iedereen is wel eens gespannen, maar de meeste mensen zijn niet zomaar overprikkeld. Daarbij is ze niet zenuwachtig of iets dergelijks, ze is overprikkeld... Ik zou dit graag gewoon terugzien in de Nederlandse tekst.

Nieuwe suggestie: Ik ben veel te overprikkeld.

• ENG: It's wonderful that you're so concerned, darling. [...] But when you're overwhelmed or overstimulated, you need to tell an adult.
• NL: Ik vind het prachtig dat je zo betrokken bent, meisje [...] Maar als die betrokkenheid te veel voor je wordt, moet je dat zeggen.

Opnieuw is de overprikkeling niet benoemd en dat snap ik niet. Het gaat er hier om dat Addie haar behoeften leert communiceren. Dat ze zich bij een volwassene meldt als ze overweldigd of overprikkeld raakt. Zodat er ruimte gemaakt kan worden voor haar om te reguleren en/of ontprikkelen. Addie wordt geleerd dat ze naar een volwassene kan gaan en om hulp kan vragen als het haar te veel wordt. Het heeft wel met haar betrokkenheid te maken, maar het is een gevolg van, niet de reden opzich.

Nieuwe suggestie: Ik vind het prachtig dat je zo betrokken bent, meisje. [...] Maar als je overweldigd of overprikkeld raakt, moet je dat tegen een volwassene zeggen.

• ENG: I know if I get too overstimmulated in public, if no one is there to explain it, people might think I'm dangerous. That I'm trying to hurt people. 
• NL: Als ik overprikkeld raak waar iedereen bij is, en er niemand is die snapt wat er gebeurt, kunnen mensen bang van me worden. En denken dat ik ze kwaad wil doen.

Nieuwe suggestie: Als ik overprikkeld raak waar iedereen bij is, en er niemand is om het uit te leggen, kunnen mensen denken dat ik gevaarlijk ben. En denken dat ik ze kwaad wil doen.

• ENG: Can we take the yelling down to a five? [...] It's loud in this car.
• NL: Mag de volumeknop wat lager? [...] Het is erg lawaaiig in deze auto.

Mijn letterlijke brein dacht dat er naast het geschreeuw in de auto, ook nog muziek opstond. En dat er dus dubbel zoveel prikkels waren waar Keedie niet goed van werd. Maar het bleek dat het om het volume van de mensen ging. Er was helemaal geen muziek en dus geen letterlijke volumeknop. Ik vond het al erg onfatsoenlijk van het gezin om (harde) muziek op te zetten als Keedie zo overprikkeld was, het is al erg genoeg dat ze zo aan het schreeuwen zijn. Maar het zat dus een beetje anders! Er zullen een hoop andere letterlijke denkers zijn die dit boek lezen, dus voor de duidelijkheid zou ik dit aanpassen.

Nieuwe suggestie: Kunnen jullie wat minder hard scheeuwen? [...] Het is erg lawaaiig in deze auto.

of 

Kunnen we het geschreeuw terugbrengen naar een vijf? [...] Het is erg lawaaiig in deze auto.

• ENG: I'm sorry. I have really strong senses. Sometimes touch and noise and light can be a bit much. Especially if I'm not expecting it.
• NL: Ik kan er niks aan doen. Ik voel het gewoon te veel. Geluid of licht of als mensen me aanraken. Daar schrik ik soms van, vooral als ik het niet verwacht.

In het Nederlands ligt de focus op té veel. Een negatieve benadering. Het klopt misschien wel, misschien voelt het inderdaad als te veel, en je zou er niet per se over struikelen als je het leest. Maar als je er echt over nadenkt kun je het negatief opvatten. Want er ligt een nadruk op in plaats van dat het als feit wordt gepresenteerd zoals in het Engels. Daarom zou ik liever zien dat er stond dat het haar soms overweldigt. Dan benoem je het feit, zonder er iets aan te hangen.

Nieuwe suggestie: Ik kan er niks aan doen. Mijn zintuigen zijn heel sterk. Geluid of licht of als mensen me aanraken. Soms overweldigt het me, vooral als ik het niet verwacht.

• ENG: I feel a little overstimulated but nothing that I cannot regulate.
• NL: Ik ben een beetje overprikkeld, al is het niet heel erg. Ik kan het aan.

In de Nederlandse tekst ligt de focus op doorbijten in plaats van technieken toepassen om jezelf te reguleren. En dat is jammer en klopt niet. Er wordt niet uitgelegd op wat voor manier Addie het aankan.

Nieuwe suggestie: Ik ben een beetje overprikkeld, maar niet zo erg dat ik mezelf niet meer kan reguleren.

• ENG: '[...] then you having tantrums over the smallest thing.' [...] 'It was a meltdown, not a tantrum.'
• NL: '[...] dan zit je niet te wachten op een kind dat de ene hysterische bui na de andere krijgt.' [...] 'Het was een inzinking. Geen hysterische bui.'

'Inzinking' is een term die psychologen wel gebruiken, maar waar veel mensen in de community een hekel aan hebben. Ik had dan ook graag gezien dat het woord meltdown gewoon werd gebruikt! Dat woord is immers gebruikelijk in Nederland. Daarbij is een tantrum een driftbui (eentje die we vaak zien bij peuters). Veel mensen zeggen tantrums tegen autistische meltdowns en dat is validistisch. Het is nooit oké om een meltdown een tantrum te noemen. Het heeft namelijk een compleet andere oorzaak. Hysterische bui is weer van een heel andere kaliber. Ook validistisch, maar anders. Het gaat er hier juist om dát mensen vaak het woord tantrum/driftbui in de mond nemen als ze een autistische meltdown zien. En die focus is er in de Nederlandse tekst niet.

Nieuwe suggestie: '[...] dan zit je niet te wachten op een kind dat de ene driftbui na de andere krijgt.' [...] 'Het was een meltdown, geen driftbui.'

• ENG: Won't it be harder masking full time?
• NL: Is maskeren dan niet veel moeilijker?

In het Engels wordt verklaard waaróm het maskeren moeilijker is. Het is moeilijker omdat ze het de hele tijd moet doen. Alles is moeilijker als je het zonder pauzes moet doen. Maskeren, een fysiek en mentaal uitputtend iets, al helemaal. Maar deze reden is in het Nederlands weggelaten en dat vind ik jammer. Ik mis nu namelijk een stukje!

Nieuwe suggestie: Is de hele tijd maskeren dan niet veel moeilijker?

• ENG: We have to ignore the need to stim, self-soothe and we have to make firm eye contact
• NL: Dan moeten we de neiging om te stimmen onderdrukken, onszelf sussen en bewust oogcontact maken.

In deze paragraaf wordt uitgelegd wat maskeren is. Een deel van maskeren is dat je niet kan stimmen en daardoor je emoties niet goed kunt reguleren. Die zelfregulatie is vertaald als sussen. Ik zie sussen als jezelf met woorden rustig maken. Terwijl self-soothing meer inhoudt dan dat, het wordt gebruikt om te zeggen dat je je emoties reguleert en omvat verschillende tactieken. Stimmen is een vorm van self-soothing, een vorm van zelfregulatie.

In de Nederlandse tekst kun je denken dat je niet kan stimmen, maar jezelf wel op een andere manier kan "sussen". Terwijl je juist níét kunt reguleren als je aan het masken bent, daarom is masken ook geen duurzame oplossing. En het is geen neiging om te stimmen, maar een behoefte. We moeten allemaal op de een of andere manier onze emoties reguleren, anders komt het niet goed. Zelfregulatie neemt de druk van de pan, anders kookt hij over! En bij autisten kan het gebrek aan zelfregulatie als ze te lang/vaak moeten masken dus leiden tot een meltdown of shutdown. 

Nieuwe suggestie: Dan moeten we de behoefte om te stimmen, om onzelf te reguleren negeren, en bewust oogcontact maken.

• ENG: I don't know. I did whatever she wanted.
• NL: Dat weet ik niet meer. We deden meestal wat zij wilde.

De uitkomst is hetzelfde, als je naar deze twee zinnen kijkt. De oorzaak is echter verschillend. Je zou bij de Nederlandse tekst kunnen denken dat Emily (de zij in deze zin) altijd heel bazig was en ze daardoor eigenlijk nooit deden waar Addie zin in had. Maar het gaat in de Engelse tekst om maskeren. Addie past zich de hele tijd aan. Ze doet wat haar vriendin wil en kan niet zichzelf zijn. Terwijl het in het Nederlands meer een gezamelijke beslissing lijkt.

Nieuwe suggestie: Dat weet ik niet meer. Ik deed altijd wat zij wilde.

Ja, het klopt wat hier staat. Maar opnieuw is de reden weggelaten. Er staat niet uitgelegd waarom mensen dus wél maskeren. Namelijk omdat het niet veilig voelt om jezelf te zijn. En dat is wel een heel belangrijke reden. Dus die zou ik graag terugzien in de Nederlandse tekst.

Nieuwe suggestie: Het zou niet nodig moeten zijn. Het zou veilig moeten zijn om altijd onszelf te zijn, zonder iets te maskeren.

• ENG: I live my life, desperately trying to make other people feel at ease. To show them I'm normal. To show them I'm just like everybody else.
• NL: Ik probeer gewoon te leven, ik doe mijn best zodat de mensen zich op hun gemak bij me voelen. Ik wil bewijzen dat ik normaal ben. Bewijzen dat ik net zo kan zijn als iedereen.

Het gaat hier niet om bewijzen, het gaat hier om het feit dat ze normaal behandeld wil worden. Niet als een circusdier/alien of juist een zielig hoopje ellende. Ze wil de mensen tonen dat ze niet als uitzondering behandeld hoeft te worden. Te laten zien dat ze ook gewoon een mens is, geen attractie of liefdadigheidsgeval. Ze is haar hele leven aan het maskeren om een greintje respect te krijgen. Ze is niet 'gewoon' aan het leven. Ze doet constant haar stinkende best om andere mensen op hun gemak te stellen, zodat ze haar niet zullen weren. Ze is constant aan het maskeren en probeert anderen te overtuigen om haar te accepteren of op zijn minst te tolereren. En op zich is dat wel te lezen in de Nederlandse tekst, maar het komt minder duidelijk naar voren omdat het is afgezwakt.

Ook gaat het niet om bewijzen, maar over de schijn hooghouden. Het gaat over maskeren, je anders voordoen om geaccepteerd te worden. Niet om bewijzen dat je daadwerkelijk zo bent, want zo is ze immers niet. Als ze niet maskeert zal ze in de ogen van de validistische maatschappij altijd afwijken, anders zijn, minder zijn. Ze is niet als neurotypische mensen, dus dat kan ze ook niet bewijzen. Maar ze kan wel net doen alsof, ook al betaalt ze daar een hoge prijs voor.

Nieuwe suggestie: Mijn hele leven doe ik wanhopig mijn best om anderen op hun gemak te stellen. Om te laten zien dat ik normaal ben, te laten zien dat ik ben als iedereen.

• ENG: It's not my brain that makes me break down. It's the pretending. The hiding. The way the world isn't built for us.
• NL: Het ligt niet aan mijn hersens dat het misgaat. Het komt door het net doen alsof. Het verstoppertje spelen. Omdat deze wereld zo slecht bij ons past.

Als je zegt dat de wereld slecht bij jou past, kun je dat lezen als dat het aan jou ligt. En daarmee wordt het systemisch validisme niet benoemd, terwijl dat in het Engels wel zo is! Het is bewuste en opzettelijke onwil om accomodaties te maken voor autisten. En dat lees je niet terug in het Nederlands.

Nieuwe suggestie: Het ligt niet aan mijn hersens dat het misgaat. Het komt door het net doen alsof. Het verstoppertje spelen. Omdat deze wereld geen rekening met ons wil houden.

• ENG: And the more I've pretended, the more I've felt myself slipping away.
• NL: Maar door al dat doen alsof, gleed ik wel steeds verder af.

Afglijden is op zich geen foute benaming, het is alleen niet volledig. Het gaat namelijk niet alleen om afglijden, het gaat er om dat ze haarzélf verliest. Daarmee bedoel ik, wie, wat en hoe ze is als persoon. En dat is een heel belangrijk feit om te benoemen. Als je altijd maar maskeert, je altijd anders voordoet voor het gemak van andere mensen, dan vergeet je uiteindelijk wie je nou eigenlijk zelf bent. En daar doelt deze tekst op. Afglijden maakt dat niet duidelijk. Afglijden benoemt alleen dat het steeds slechter met haar gaat, dat het maskeren zijn tol eist. Maar het maakt niet duidelijk dat je het moet bekopen met je wezen, wie je bent als mens.

Nieuwe suggestie: Maar door al dat doen alsof, verloor ik steeds meer van mezelf.

• ENG: Jenna would always be disappointed or disgusted when I was relaxed and myself; I was constantly masking, adapting and hiding.
• NL: Jenna kon er nooit goed tegen als ik me ontspande en mezelf werd, dus bij haar moest ik maskeren. Ik verborg me bijna de hele tijd.

Dit is een kwestie van afzwakken. Het is alsof de vertaler het te pijnlijk vond klinken hoe Addie de werkelijkheid benoemde. Maar de waarheid hoeft niet mooi gemaakt te worden. Het gaat er juist om dat mensen weten hoe autisten worden behandeld. Juist als ze niet maskeren.

Het klopt, Jenna kon er niet goed tegen als Addie haar masker afdeed, maar ze walgde er van en was teleurgesteld in hoe Addie zonder masker was. Dat is een stuk krachtiger, beeldender en emotioneler dan 'kon er niet goed tegen'. Daarbij is het stukje van jezelf aanpassen, weggelaten uit de Nederlandse tekst. Terwijl dit een heel belangrijk aspect van maskeren is! Het is niet alleen jezelf verstoppen, je past je continu aan voor het gemak en comfort van de ander. Een feit dat neurotypische mensen niet opmerken, want het is voor hen prettig. Maar een waarheid die ze wel zouden moeten weten...

Nieuwe suggestie: Jenna walgde er altijd van als ik me ontspande en mezelf werd, dus ik moest altijd maskeren als ik bij haar was. Ik paste me aan en verborg me de hele tijd.

• ENG: I spend every moment of my life, when I am outside of our family home, second guessing everything that I think and do. I study people's faces to make sure that they are accepting what I am saying, that they are never confused or offended. I make myself smaller. I shrink away, eyes downcast and hand outstretched. For a crumb of sympathy.
• NL: Zodra ik naar buiten ga en de deur van ons huis achter me dichttrek, ben ik me altijd bewust van alles wat ik denk en doe. Dan weeg ik elk woord af. Ik probeer op iemands gezicht te zien of ik de goede dingen zeg. Ik wil niemand beledigen of in verlegenheid brengen. Ik maak mezelf kleiner. Met teneergeslagen ogen krimp ik in elkaar en steek ik mijn hand uit. Voor een snippertje begrip.

Opnieuw zijn dingen hier een beetje afgezwakt. Kijken of je de goede dingen zegt heeft namelijk een andere lading dan kijken of mensen überhaupt (willen) accepteren wat je te zeggen hebt. Ook klopt het niet helemaal om te zeggen dat Addie zich buitenshuis altijd bewust is van wat ze denkt en doet, want veel autisten zijn zich bijvoorbeeld niet bewust van hun gezichtsuitdrukking, iets wat wel degelijk impact heeft op hoe je met de wereld communiceert. In het Engels staat er 'second guessing' wat je kan zien als twijfelen of aarzelen.

Er is ook een verschil tussen iemand in verlegenheid brengen en iemand in verwarring brengen. Iemand in verlegenheid brengen kan namelijk betekenen dat je iemand een gênant gevoel geeft met wat je zegt, als iets in hun ogen bijvoorbeeld niet gepast is. Maar dat is net een beetje anders. Het is niet misplaatst in de context, aangezien autisten soms niet aanvoelen of iets gepast is of niet. Maar als je het vergelijkt is het wel een beetje anders.

Tot slot kun je prima sympathie voor iemand hebben zonder diegene te begrijpen. Je kan met iemand meeleven zonder het te begrijpen. Je kan iemand respecteren of tolereren zonder hen te begrijpen. Opnieuw is het woord niet volledig missplaatst in de context, maar het heeft een andere lading.

Nieuwe suggestie: Zodra ik naar buiten ga en de deur van ons huis achter me dichttrek, aarzel ik bij alles wat ik denk en doe. Dan weeg ik elk woord af. Ik kijk naar iemands gezicht om te controleren of ze aannemen wat ik zeg. Om er zeker van te zijn dat ze niet beledigd of verward zijn. Ik maak mezelf kleiner. Met teneergeslagen ogen krimp ik in elkaar en steek ik mijn hand uit. Voor een snippertje sympathie.

• ENG: Do not EVER write so lazily again.
• NL: Die lakse hanenpoten wil ik niet meer zien.

Je zou denken dat er niks mis is met deze bewoording. Het is kwetsend en dat was ook de bedoeling. En laks en lui zijn bijna hetzelfde. Maar omdat gehandicapte en neurodivergente kinderen juist zo vaak van luiheid worden beschuldigd vind ik het jammer dat het woord lui is vervangen door laks.

Luiheid wordt vaak gezien als een gebrek aan motivatie, laksheid meer een houding van nonchalance. Daarom en omdat gehandicapte kinderen vaak lui worden genoemd, vind ik lui in deze context krachtiger. Daarbij is laksheid vaak ook traagheid, terwijl later wordt uitgelegd dat om een goed tempo vast te houden met schrijven, het brein geen tijd meer heeft om de letters helemaal mooi en perfect te maken. Dus ook in die zin is luiheid beter, want Addie schrijft niet traag. Als ze traag zou schrijven zou haar handschrift hoogstwaarschijnlijk beter leesbaar zijn. Het gebrek aan netheid is waar ze nu op wordt berispt, niet haar tempo.

Nieuwe suggestie: Ik wil nooit meer zien dat je zo lui schrijft, wat een hanepoten.

• ENG: She's vulnerable and you put her on the internet for all the dregs of humanity to point and stare at.
• NL: Ze is weerloos. Je hebt haar op het internet gezet, recht voor de ogen van al dat tuig daar.

• ENG: They're special shades with prescriptions in them; she needs them to see but also to shield out the fluorescent lighting.
• NL: Ze draagt [...] en ze heeft haar zonnebril op. Met die bril kan ze beter lezen. Daarnaast beschermt hij haar ogen tegen te felle verlichting.

Toen ik deze zin in het Nederlands las, dacht ik dat de bril haar hielp zoals mensen met dyslexie soms gekleurde glazen hebben of een gekleurd papier over hun bladzijde leggen zodat het lezen makkelijker gaat of ze minder snel hoofdpijn krijgen. Dat de kleur haar hielp met lezen/zien. Maar het blijkt gewoon om een bril op sterkte te gaan die donkere glazen heeft om te helpen met de felle verlichting. Ook wel bekend als een zonnebril op sterkte!

Nieuwe suggestie: Ze draagt [...] en haar zonnebril op sterkte. Met die bril kan ze beter lezen. Daarnaast beschermt hij haar ogen tegen te felle verlichting. 

• ENG: She shouldn't be in this school. She clearly needs someone who is used to handling children like her. Violent children. She isn't right for a regular school.
• NL: Ze hoort niet op deze school. Het is duidelijk dat ze speciaal onderwijs nodig heeft met docenten die om kunnen gaan met agressie. Ze past simpelweg niet op een gewone school.

Ik denk dat de auteur er heel bewust voor heeft gekozen om de term 'speciaal onderwijs' niet in de mond te nemen. Veel mensen hebben namelijk een hekel aan die term. Mensen in de neurodivergentie beweging al helemaal! Het is in het Engels creatief opgelost zonder dat dit de leesbaarheid schaadt. Helaas is de term in de Nederlandse tekst wel gebruikt, terwijl dit helemaal niet nodig is.

Ook zou ik 'simpelweg' weglaten, omdat 'simpel' een validstische geschiedenis heeft. 'Gewoonweg' is een prima alternatief. 

Nieuwe suggestie: Ze hoort niet op deze school. Ze heeft duidelijk iemand nodig die ervaring heeft met kinderen zoals zij. Agressieve kinderen. Ze past niet op een gewone school.

Zeggen dat iemand niet spoort, is validistisch. En ook al vind je iemand geen leuk persoon, dat is nog geen excuus om validistische dingen te zeggen. En gelukkig was dat ook niet de intentie van de auteur.

Nieuwe suggestie: Nou, Emily klinkt absoluut verrot.

• ENG: You don't even know what empathy is. Your damaged brain can't feel it.
• NL: Empathie? Je weet niet eens wat dat is. Niet met die verknipte hersens van jou.

Er is nogal een verschil tussen iemand beschuldigen iets niet te weten en iemand er van beschuldigen dat ze iets niet kunnen voelen. Al helemaal in de context van autisme, omdat autisten vaak met robots worden vergeleken. Mensen zeggen regelmatig dat ze geen gevoel hebben, en dat klopt natuurlijk niet! Daar wordt in de Engelse tekst ook op gedoeld, maar het krijgt een andere betekenis in het Nederlands.  In het Nederlands wordt er een aanval gedaan op Addies intellect. Je kan namelijk ook dingen weten zonder ze te voelen. Intellectueel kun je het omschrijven. Maar in het Engels wordt er een aanval gedaan op haar vermogen om emoties te voelen.

In ieder geval zijn beide opmerkingen validistisch en dat was ook de bedoeling in de context van het verhaal. Laat het duidelijk zijn dat je zulke dingen niet tegen mensen kunt zeggen!

Nieuwe suggestie: Empathie? Je weet niet eens wat dat is. Dat kun jij helemaal niet voelen met die verknipte hersens.

• ENG: You seem cured!
• NL: Je ziet eruit alsof je ervanaf bent.

Als je ergens vanaf bent, impliceert het dat je bent genezen, dat is zeker waar. Maar in de context van disability spreken we specifiek over genezing. En hebben we een hekel aan deze term. Genezing/cure impliceert namelijk dat er echt iets mis met je is. Dat er iets mankeert en je moet worden hersteld. Disability activisme strijdt tegen de validische behoefte van de wereld om ons te genezen. In zulke gevallen, wanneer het gelinkt is aan activisme, is het heel belangrijk om de juiste termen te gebruiken.

Je kan ook van je vervelende buurman af zijn als je bent verhuisd. Maar je kan niet van je buurman zijn genezen. Soms is specifieke terminologie heel belangrijk. En in dit geval is dat zeker zo.

Nieuwe suggestie: Je lijkt wel genezen!

• ENG: And she's too young to know that you're a disgraceful, ignorant, ableist coward.
• NL: Een meisje dat te jong is om te beseffen hoe afgestompt en wreed en gluiperig u bent.

In het Nederlands vind je het stukje over validisme helaas niet terug. En het feit dat de juf een lafaard is ook niet. Dat is zeer spijtig. Het is namelijk ontzettend belangrijk om mensen ter verantwoording te roepen. Om te zeggen waar het werkelijk om gaat. De juf is namelijk ontzettend validistisch. Dat mag best gezegd worden, het moet zelfs. Als we het niet hardop uitspreken, zullen het het minder snel herkennen. Benoem het gedrag, wijs het aan.

Helaas is ook weggelaten dat de juf een lafaard is. Ze durft alleen validistisch te doen tegen gehandicapte kinderen die nog niet weten wat er gaande is. Die daar nog te jong voor zijn en misschien de woordenschat nog niet hebben om het gedrag te benoemen. Tegen volwassenen durft ze niet. Dat vind je helaas niet terug in het Nederlands. Het benoemen van validistisch gedrag is uitgewist en dat had niet gemoeten.

Nieuwe suggestie: Een meisje dat te jong is om te beseffen dat u een onfatsoenlijke, afgestompte, validistische lafaard bent.

• ENG: I imagine that I am pushing all of the horrible words, all of the nasty tones, the eye rolls, the shouting, the demands, the commands, the cruel laughter, the words they want me to hear, the things they think I can't understand, the slow up and down looks, the jibes, the disrespect, the scraps of tolerance and the constant unwillingness to understand.
• NL: Het is alsof ik alle verschrikkingen wegdruk, de valse lachjes, de rollende ogen, de verwensingen, de eisen en de bevelen, de gemene opmerkingen, de veelzeggende blikken, de steken onder water, de roddels en de leugens en het onbegrip, alles waarvan ze dachten dat ik het toch niet snapte.

Er zijn hier een aantal punten weggelaten of vervangen. En dat is tot daar aan toe. Maar door de zin 'alles waarvan ze dachten dat ik het toch niet snapte' als laatste te plaatsen, kun je deze paragraaf opvatten als een opsomming van dingen waarvan mensen denken dat die langs Addie heengaan. Terwijl dat niet zo is. Mensen weten drommels goed dat Addie het meekrijgt als men gemeen tegen haar is. Dat blijkt ook wel uit het verhaal, dus dit schept een verkeerd beeld. En daardoor is deze passage een stuk minder sterk geworden voor mij.

Ook is er een verschil tussen onbegrip hebben en iets niet wíllen begrijpen. Het gaat hier namelijk om het feit dat mensen het vertikken om begrip op te brengen. Niet eens tonen, maar ze kunnen en willen het niet eens opbrengen... Iets waar autisten vaak tegenaan lopen. Neurotypische mensen willen niet eens hun best doen om zich in hun situatie te verplaatsen en een stukje begrip en respect te hebben. En dat valt ook weg in de Nederlandse tekst.

Nieuwe suggestie: Het is alsof ik alle verschikkingen wegdruk, de gemene opmerkingen en neerbuigende toon, de rollende ogen, dat ze me naroepen of uitvoerig bekijken, de eisen en bevelen, de valse lachjes, de woorden die ze expres tegen me zeggen, de dingen waarvan ze denken dat ik ze toch niet begrijp, de steken onderwater, de minachting, de snippers tolerantie en de constante weerstand om begrip op te brengen.

In het Nederlands staat dat Addie zich met de juiste aansturing kan ontwikkelen tot een onafhankelijk mens. Maar het gaat er niet om of ze een onafhankelijk mens is, het gaat hier over Addie als leerling, als student. Het punt is dat ze niet continu hulp nodig heeft en zich op school prima kan redden met de juiste aansturing. In de Engelse tekst is ze zelfstandig, in het Nederlands moet ze daar nog aan werken.

Nieuwe suggestie: Addie heeft juist baat bij het alledaagse. Ze is een zelfstandige leerling en met de juiste aansturing doet ze het heel goed op school. Dat zeiden al haar vorige docenten ook. Ze waren dol op haar!

• ENG: Why can't they just care?
• NL: Waarom moet het allemaal zo moeiljk?

Opnieuw is deze vertaling niet zo zeer fout, het krijgt alleen een andere lading. Want natuurlijk doen de mensen moeilijk. Maar waaróm doen ze moeilijk? Ze doen moeilijk omdat het ze niks kan schelen. En het kan ze niks schelen omdat het niet direct impact op hun eigen leven heeft. Ze geven niet automatisch om onrecht. Het doet ze niks, tot het henzelf betreft. En dat is waar Addie moeite mee heeft. Waarom kan al het onrecht ze niks schelen?! Waarom maakt het pas uit als het over henzelf gaat? Waarom zijn ze niet automatisch begaan? Het grote waarom is weggelaten in het Nederlands en dat vind ik jammer.

Nieuwe suggestie: Waarom kan het ze niks schelen, waarom geven ze er niet automatisch om?